कपाशीवरील ढेकूण

१) कपाशीवरील पिढ्या ढेकूण(cotton mealybug phenacoccus solenopsis tinsly):-

कपाशीवरील पिढ्या ढेकूण

या किडीची प्रौढ मादी  व पिल्ले शरीराने मृदू, अंडाकृती चापट असतात. पिढ्या ढेकूण मादी व पिल्ले खोडे, पाने, पात्या, बोंडे, कोवळी फांदी तसेच कोवळ्या शेंड्यांमधून रस शोषण करतात, त्यामुळे पाने चुरगळतात व् शेंड्याना ज़ुपक्याचा आकर येतो. अधिक प्रादुर्भाव ग्रस्त झाड़ संपूर्ण वळते. तसेच ही किड आपल्या शरीरद्वारे गोड़ व् चिकट पदार्थ बाहेर टाकते. तो झाडावर पसरल्यावर काळ्या बुरशीची  वाढ होते. कालांतराने संपूर्ण झाड़ चिकत व् काळसर दिसते. परिणामी पन्यांच्या अन्न तयार करण्याच्या प्रक्रियेत बाधा येते. झाडांची वाढ खुंटते, बोंडे अपरिपक़्व अवस्तेत आढळतात, कपाशी प्रत खालावते व् उत्पादनात बरीच घट येते.

२) पपई पिढ्या ढेकुण(papaya mealybug paracoccus marginatus Williams and Granara de Willink):-

पपई पिढ्या ढेकुण 

पपई पिढ्या ढेकुण 

ह्या ढेकुण मादी व पिल्ले खोड, पाने, पात्या, कोवळी फांदी यावर उपजीविका करते. ह्या भागातून रस शोषण करते. त्यामुळे झाड विद्रुप दिसते. कालांतराने संपूर्ण झाड वाळते. झाडाला झुपक्या सारखा आकार येतो. कापसाच्या प्रतीवर व उत्पादनावर अनिष्ट परिणाम होतात. हा पिढ्या ढेकूण मुख्यतः पपई वर आढळतो. परंतु मागच्या काही वर्षात हा पिढ्या ढेकूण कपाशीचे लक्षणीय नुकसान केले आहे. आजकाल हा पिढ्या ढेकूण मध्य भारतात तुरळक बघावयास मिळतो.

३) गोलाकार पिढ्या ढेकूण(Spherical mealybug Nipaecoccus viridis):-

या किडीमुळे प्रादुर्भावग्रस्त झाडे विद्रुप, झुडपासारखी, चुरगळलेली होतात. आणि झाडांच्या पानांचे गुच्छे तयार होऊन झाडे पूर्णपणे वाळतात. त्यामुळे पिकाचा जोम कमी होतो व उत्पादनात घट होते. ह्या ढेकूणांची पिल्ले एका ठिकाणावर स्थिरावून त्या ठिकाणावर रस शोषण करतात व तिथेच पूर्णावस्तेत येतात. आशिया खंडात हि कीड खाद्य, चारा, फुले, तंतू या पिकांवर अधिक आढळून आले आहेत. उष्ण व समउष्ण हे हवामान ह्या किडीसाठी पोषक आहे.

४) तांबडा ढेकूण(Red cotton bug Dysdercus cingulatus Fab):-

तांबडा ढेकूण प्रौढ व लहान पिल्ले पाने, हिरव्या व अर्ध्या उघड्या बोंडाच्या बियाण्यातील रस शोषण करतात. त्यामुळे बोंडे पूर्णपणे उघडत नाहीत. या किडीच्या विष्ठेमुळे आणि शरीराच्या द्रवामुळे कापसाची प्रत खराब होऊन कापडाच्या गुणधर्मात कमकरता दिसून येते. बियाण्यातील तेलवरही वाईट परिणाम होतो. बियाण्याची उगवण शक्ती कमी होते. बियाण्याचा विकास पूर्णपणे न होता अविकसित बीज तयार होतात.


कपाशीवरील ढेकूण व्यवस्थापनात :- नैसर्गिक मित्रकिडींचा तसेच रासायनिक फवारणी उपयोग

• नैसर्गिक मित्रकिडीं (जाणून घेण्यासाठी क्लिक करा):-https://mahashetkari.blogspot.com/2019/07/blog-post_6.html
• 
  
• रासायनिक फवारणी (जाणून घेण्यासाठी क्लिक करा) :-https://mahashetkari.blogspot.com/2019/07/blog-post_7.html

५) भुरके ढेकूण(Dusky cotton bug Oxycarenus hyalinipennis Costa):-

या किडीला राखडी ढेकूण असेही म्हणतात. हि कीड अपरिपकव बोंडाच्या बियाण्यातील रस शोषण करते. त्यामुळे जेव्हा हे बोंड परिपकव होतात तेव्हा ते वजनाने हलके होतात. त्यामुळे बीज उगवणशक्ती खालावते. परिणामी उत्पादनात घट येते.